1) Giriş
Boşanma, 4721 sayılı Türk Medeni Kanunu (TMK)'nun Aile Hukuku bölümünde düzenlenir. Evlilik, ölümle doğal olarak sona erebileceği gibi, kanunda sayılan sebeplere dayanılarak hâkim kararıyla da sona erdirilebilir. Bu bilgi notu; boşanma sebeplerini, anlaşmalı/çekişmeli boşanma süreçlerini ve boşanmanın kişisel, mali ve çocuklara ilişkin sonuçlarını özetler.
2) Boşanmanın Kanuni Sebepleri ve Anlaşmalı Boşanma
Boşanma davası için eşlerin hayatta olması ve evliliğin dava tarihinde hukuken devam etmesi gerekir. TMK m. 161–166 arasında düzenlenen sebepler iki gruptadır: genel ve özel sebepler.
2.1. Genel Boşanma Sebepleri (TMK 166)
Genel sebep, evlilik birliğini eşlerden beklenemeyecek derecede çekilmez kılan her olaydır.
2.1.1. Evlilik Birliğinin Temelinden Sarsılması (TMK 166/1–2)
- •Birlik, ortak hayatı sürdürmeyi beklenemez kılacak ölçüde sarsılmışsa her eş dava açabilir.
- •Davacının kusuru daha ağırsa davalı itiraz edebilir; ancak itiraz hakkın kötüye kullanılması niteliğindeyse, davalı ve çocuklar yönünden korunmaya değer yarar kalmamışsa boşanmaya karar verilebilir.
- •Davacı, (i) evliliğin çekilmez hale geldiğini ve (ii) bunun karşı tarafın kusurundan kaynaklandığını ispatlar.
2.1.2. Anlaşmalı Boşanma (TMK 166/3)
- ✓Evlilik en az 1 yıl sürmüş olmalı.
- ✓Eşler birlikte başvurur veya biri diğerinin davasını kabul eder.
- ✓Hâkim, tarafları bizzat dinler, iradelerin serbestçe açıklandığına kanaat getirir; mali sonuçlar ile çocukların durumuna ilişkin protokolü uygun bulursa boşanmaya hükmeder.
- ✓Tarafların duruşmada bizzat bulunması gerekir; yalnızca vekille temsil yeterli değildir.
- ✓Dava, eşlerden birinin yerleşim yeri veya son 6 ay birlikte oturulan yer Aile Mahkemesi'nde açılır.
2.1.3. Ortak Hayatın Kurulamaması (TMK 166/4)
Daha önce açılan boşanma davası reddedilip kesinleştiyse ve bu tarihten itibaren 3 yıl boyunca ortak hayat kurulamadıysa, talep üzerine boşanmaya karar verilir.
2.2. Özel Boşanma Sebepleri
Özel sebepler numerus clausus olup kanunda sınırlı sayıda sayılmıştır:
- Zina (TMK 161): Öğrenmeden itibaren 6 ay, fiilden itibaren 5 yıl içinde dava açılır; affeden taraf dava açamaz.
- Hayata kast, pek kötü muamele veya onur kırıcı davranış (TMK 162): Öğrenmeden itibaren 6 ay, olaydan itibaren 5 yıl; af halinde dava hakkı düşer.
- Küçük düşürücü suç işleme veya haysiyetsiz hayat sürme (TMK 163): Birlikte yaşam beklenemezse her zaman dava açılabilir.
- Terk (TMK 164): En az 6 ay süre, 4. aydan sonra yapılan ihtarın sonuçsuz kalması ve ihtardan itibaren 2 ay geçmesi gerekir.
- Akıl hastalığı (TMK 165): Birlik diğer eş için çekilmez hale gelmiş olmalı; resmî sağlık kurulu raporuyla iyileşme imkânı bulunmadığı tespit edilir.
3) Çekişmeli Boşanma Davası: Aşamalar ve Süreç
Dayanak: TMK 161–166 (166/3 hariç). Eşlerden biri dava açar; 1 yıl şartı aranmaz.
Geçici önlemler: Hâkim; barınma, geçim, mal yönetimi ve çocukların korunmasına ilişkin tedbirleri resen alır.
Usul:
Dilekçeler teatisi (dava–cevap–cevaba cevap–ikinci cevap), ön inceleme, tahkikat (tanık, bilirkişi, keşif), sözlü yargılama ve hüküm.
4) Boşanmanın Sonuçları
4.1. Kişisel Sonuçlar
- •Evliliğin sona ermesi: Karar kesinleşince evlilik hukuken biter.
- •Yeniden evlenme: Erkek hemen; kadın kural olarak 300 günlük bekleme süresi sonunda (istisnaları mevcuttur).
- •Mirasçılık: Eşler, boşanma sonrası birbirlerinin yasal mirasçısı olamaz.
- •Soyadı ve kişisel durum: Kadın kural olarak evvelki soyadını alır; menfaati varsa ve kocaya zarar vermeyecekse hakim kararıyla eski kocasının soyadını kullanabilir.
4.2. Mali Sonuçlar
- →Maddî tazminat: Menfaatleri boşanma nedeniyle zedelenen kusursuz veya daha az kusurlu eş isteyebilir.
- →Manevî tazminat: Kişilik hakkı saldırıya uğrayan eş talep edebilir.
- →Yoksulluk nafakası: Yoksulluğa düşecek, kusuru daha ağır olmayan eş lehine; talep şarttır.
- →Mal rejiminin tasfiyesi: Bağlı olunan rejim hükümlerine göre yapılır.
4.3. Çocuklara İlişkin Sonuçlar
- •Velayet: Çocuğun üstün yararı esas alınır; velayet eşlerden birine verilir.
- •Kişisel ilişki: Her ebeveyn için düzenlenir.
- •İştirak nafakası: Velayeti almayan ebeveyn, çocuğun bakım–eğitim–sağlık giderlerine gücü oranında katılır; nafaka aylık peşin ödenir ve koşullar değişirse artırılıp azaltılabilir.
Sık Sorulan Sorular (SSS)
Anlaşmalı boşanmada mutlaka duruşmaya gitmek gerekir mi?
Evet. Hâkim tarafları bizzat dinlemek zorundadır; yalnızca avukatla temsil yeterli değildir.
1 yıllık süre dolmadıysa anlaşmalı boşanma mümkün mü?
Hayır. 1 yıl dolmamışsa çekişmeli boşanma açılabilir.
Terk nedeniyle boşanma için ihtar şart mı?
Evet. 4. aydan sonra hâkim veya noter ihtarı gerekir; ihtardan 2 ay geçmeden dava açılamaz.
Zina davasında süreler nelerdir?
Öğrenmeden itibaren 6 ay, fiilden itibaren 5 yıl; af halinde dava hakkı düşer.
İzmir Boşanma Avukatı
Vural & Keskin & Yıldırım Hukuk Bürosu
Hukuki sürecinizle ilgili sorularınız için bizimle iletişime geçebilirsiniz.
